پوده
روستای پوده در 22 کیلومتری شمال شهر دهاقان و 25کیلومتری شهرضا از توابع بخش دهاقان میباشد که برخی قدمت این روستا را 700 سال ذکر کردهاند و برخی دیگر با توجه به تاریخ ساخت آثار و بقایای تاریخی بهجامانده ازجمله مسجد، بازار، قلعه یوسف خان و امثالهم قدمت روستا به بیش از 500 سال ذکر کردهاند، بعلاوه گفتهشده محدوده این روستا در دوره صفویه قلمرو شکار حکمرانان محلی بوده است. روستایی با ارتفاع 1820 از سطح دریا که آبوهوای آن در فصل تابستان معتدل و در زمستان سرد است، همچنین در جنوب آن رودخانه شور جریان دارد. مسیر دسترسی، از طریق شهرهای دهاقان، شهرضا و مبارکه، با جاده آسفالت میباشد. مردم روستای پوده پیرو مذهب شیعه جعفری هستند و عموم آنها به زبان فارسی و برخی با گویش دری سخن میگویند، اقتصادشان بر اساس فعالیتهای زراعی، باغداری، دامداری میباشد، زنان و دخترانشان اغلب به صنایعدستی مشغولاند. مهمترین محصولات روستا شامل گندم، جو، لوبیا، ذرت، انگور و سیبدرختی هستند. (سیبهای این منطقه بسیار معروفاند.) تولیدات دامداری آنها نیز عبارتنداز: انواع لبنیات مانند شیر، ماست، کشک، خامه، قرهقروت و روغن حیوانی. عمدهترین صنایعدستی روستا شامل گیوه، کلاه نمدی، چو خا و انواع گلیم، قالی و جاجیم و مشهورترین سوغاتی آن، گیوه، جاجیم، قالیچه، کشک، روغن و کره حیوانی میباشند. در ترکیببندی فضاهای روستای کوهپایهای پوده عنصر آب تأثیر بسیار داشته بطوریکه بافت کلی روستا از ارتفاعات و جریان رودخانه تأثیر پذیرفته و خانههای روستا درشیب دامنهها بناشدهاند. خانهها از مصالح بومی چون سنگ، چوب و خشت ساختهشده، بعلاوه در محلههای قدیمی مانند لب ساخون و کوچه سوزن، خانهها با ایوانهای بلند و بارو زیبایی خاصی دارند. مردم روستای پوده از پوشاک محلی استفاده میکنند. جاذبههای گردشگری روستای پوده شامل چشمهسارهای متعدد، چشماندازهای زیبا، دره شاه یا دره پیروزی میباشند. چشمههای قاسم، چانه و چاه گز در گوشه و کنار روستا در فصول بهار، تابستان و اوایل پاییز فضای مناسبی برای دیدار و گذران اوقات فراغت گردشگران است. آثار تاریخی روستای پوده شامل: بقایای قلعه یوسف خان، بازار قدیمی پوده، آثاری از کارگاههای عصاری (روغنکشی)، مسجد تاریخی، امامزاده شاه زید و منبر سنگی میباشند. مسجد بازار، مسجدی قدیمی در جنوب روستا که دارای منبر و حوض سنگی زیبایی به دوره صفویه مربوط میشود و درون حجرههای آن یا روی دیوارها آثاری از نقاشیهای زیبا و اصیل دوره صفویه باقیمانده است. منبر مسجد سنگی سیاه با پنج پله است که در حاشیه یک سمت منبر نام 14 معصوم و در سمت دیگر آیتالکرسی کندهکاریشده، بر گوشهای از این منبر این بیت آمده است: «بنا نهاد همین منبر علی ست ابن علی و بوداق این قلندر" در سمت دیگر هم بیتی آمده که با حساب ابجد 1062 ه.ق یعنی سال سلطنت شاه صفی بن شاهعباس کبیر را نشان میدهد، همچنین نام حجار این منبر نیز در زاویه منبر قیدشده است. در یک کیلومتری مرکز پوده در قسمت شرقی و در جنوب غربی قبرستان پوده، امامزاده شاه زید پوده واقعشده که اهالی روستا عقیده دارند او شاهزیدبن محمد حنفیه است که بعد از شهادت سرش در اصفهان و تنش در این محل دفن شده، زیارتگاهی یادگاری دورهی صفویه که گمان میرود همان سیدی باشد که سردار معروف نادرشاه امیر چله وصیت کرد تا جنازهاش در کنار آن به خاک سپرده شود. در فصل پاییز انگورها توسط بانوان این روستا چیده، انگورهای سالم را از ناسالم جدا و درون دیگهای بزرگ میریزند، سپس میگذارند 2 الی 3 روز بماند تا خوب نرم شود، بعد گوشت و پوسته آن را درون حوضچههایی با کف سیمانی که دریچهای بهطرف بیرون دارد میریزند و مردها بهوسیله پوتین روی آنها راه میروند تا آب انگور گرفتهشده و از دریچه به داخل دیگهای مسی بریزد، سپس دیگها را بر سر کوره گذاشته و داخل آنها خاک سرخ میریزند تا لرد انگور تهنشین و آب زلال انگورها جدا شود. آب انگور صافشده را داخل دیگهای دیگری میریزند و میگذارند تا خوب بجوشد و تبدیل به شیره شود. لرد انگورها را که بهوسیله خاک سرخ جداشده درون کیسه میریزند و میگذارند تا آبهای باقیمانده از آن جدا شود و آن را نیز میجوشانند تا بهصورت مربا درآید که به آن آب چکه میگویند. همچنین مقداری از آب انگور زلال را که هنوز بهصورت شیره درنیامده، روی کدوهای حلقهحلقه شده میریزند و میگذارند تا بجوشد و تبدیل به مربا شود. چغندرهای محلی را خرد، داخل ظرفی که حاوی سرکه است میریزند، درجایی خنک میگذارند و در فصل زمستان از آن استفاده میکنند. نوعی خمیر را پهن و نازک میکنند، رویهم انداخته و بهوسیلهی چاقو قطعهقطعه میکنند، سپس قطعهها را از هم جدا، در آفتاب خشک و داخ ماهیتابه بومی داده و آن را همراه با برنج میپزند. شکر و آرد و روغن را مخلوط کرده و بهصورت خمیر (بلچی) درمیآورند و بر تنور میچسبانند تا پخته شود و بهعنوان شیرینی محلی بلچی استفاده میکنند. برای درست کردن نان خشک، یک عدد سینی مسی را درون تنور خاموش میگذاشتند و نانها را درون آن قرار میدادند تا یک شبانهروز بماند و خشک شود. در پوده زنها و مردهای محلی و قدیمی (بهجز جوانان) از لباسهای محلی استفاده میکنند که لباس محلی مردان شامل: پیراهن پشمی، جلیقه، تنبان، شال و کلاه نمدی است. ازجمله بازیهای محلی میتوان به این موارد اشاره کرد: چوب و پل (بلا چفته)، هفتسنگ، گودال شیطانی، هستهی خونه کی یا گل چه گلی، کنده بازی یا خروسجنگی، ریگ چه بازی همان یک قل دو قل و به زبان محلی (قوتور بازی). مردمان روستا اعتقادات خاص پزشکی خود رادارند بعنون مثال: از شاترِ برای دلدرد، پونه کوهی/ پونه خشک همراه با ماست برای یبوست، آویشن یا آلوشنک برای درد معده، ختمی برای رودل، خاکشیر برای دلپیچه استفاده میکنند، ناخنک، خارخاسک نیز نمونههایی از داروها هستند، همچنین آرد به همراه کمی شیر بجه مخلوط و بهصورت خمیر درمیآورند و روی کورک میگذارند تا چرکش را به بیرون بکشد و گلگاوزبان و رناس پوست حیوانات را رنگ میکنند.